Jak naprawić lampę z czujnikiem ruchu

Lampa, która zapala się zaraz, jak tylko zbliżymy się do niej, to świetne rozwiązanie dla oświetlenia podwórkowego czy korytarza. Jeśli jeszcze jest wyposażona w czujnik światła (aby nie świeciła w dzień, kiedy jest jasno), to można być z takiej lampy bardzo zadowolonym. Niestety, czasem się one psują, co nie oznacza bynajmniej, że są już do wyrzucenia. Zazwyczaj można je naprawić, nawet we własnym zakresie, jeśli tylko mamy w domu lutownicę i choć trochę wiedzy elektronicznej.

Lampa z czujnikiem ruchu

 

    To tylko z przodu tak wygląda, że jest to zwykła lampa: kilka kabelków, czujnik ruchu i żarówki. Tak naprawdę lampą zawiaduje elektronika schowana pod czujnikiem, o czym łatwo się za chwilę przekonamy.

     Jeśli już wykluczyliśmy brak prądu i spalone żarówki, nieświecenie lampy wynika prawie zawsze z uszkodzenia elektroniki, zwłaszcza przekaźnika. To on jest tym elementem załączającym żarówki, który jest sterowany przez elektronikę. Jest to element dosyć delikatny (zwłaszcza te miniaturowe typy użyte w lampie), który co prawda ma napisane, że wytrzymuje prąd na stykach 2A, ale w praktyce nie zawsze jest to gwarancja niezawodności. Nawet jeśli wytrzymują ten prąd, to często się zdarza, że łuk elektryczny pomiędzy stykami wypala je lub zespawa razem. Tak czy inaczej, przekaźnik przestaje działać.

     Pierwsze, na co powinniśmy zwrócić uwagę, próbując naprawić lampę z czujnikiem ruchu, to nie czujnik ruchu, ale właśnie przekaźnik. Często już wizualnie widać, że uległ on uszkodzeniu, nie trzeba nawet się wysilać, aby szukać usterki – wystarczy tylko przyjrzeć się płytce i poszczególnym elementom.

Moduł z elektroniką

 

Jak rozebrać lampę z czujnikiem ruchu

     Aby naprawić lampę, najlepiej zdemontować ją ze ściany z uwagi na to, że aby dostać się do płytki z elektroniką, trzeba odłączyć przewód zasilający i odkręcić moduł z elektroniką od obudowy. Po wyciągnięciu płytki możemy przyjrzeć się poszczególnym elementom czy aby czasem nie widać czegoś wypalonego lub okopconego. Jak widzimy na poniższej fotografii, gołym okiem widać, który element uległ uszkodzeniu – w tym przypadku (jakby inaczej) jest to przekaźnik.

Płytka z elektroniką lampy

 

    Śmiało możemy go wymienić, bo z tego na pewno już nic nie będzie. Po wymianie przekaźnika możemy sprawdzić, czy lampa działa. Wystarczy do kabelków płytki podłączyć zasilanie i żarówki.

     W tym momencie (zwyczajowo) musimy przestrzec, że na płytce z elektroniką znajduje się napięcie sieciowe 230 V i po podłączeniu prądu lepiej jej nie dotykać ani od strony elementów, ani tym bardziej od strony ścieżek. Elektronika używa zasilacza beztransformatorowego, więc to napięcie jest w wielu miejscach na płytce. Zwróć także uwagę, gdzie podłączasz fazę, a gdzie zero. Podłącz kabelki tak jak były, czyli zero na „masę” płytki.

     Wymiana przekaźnika nie zawsze pomaga. Jeśli po wymianie przekaźnika lampa w dalszym ciągu nie świeci, musimy dokonać kilku pomiarów, aby ustalić gdzie leży przyczyna.

Jak naprawić lampę

     Co zrobić, gdy lampa nie świeci? Jeśli nie mamy pewności czy przekaźnik jest uszkodzony, sprawdźmy omomierzem czy jego cewka nie jest przerwana lub zwarta. Powinna pojawić się jakaś rezystancja. Najlepiej pomiaru dokonać wymontowując przekaźnik z płytki. Można go wtedy nawet podłączyć do zasilania (zazwyczaj 12 albo 24 V) i sprawdzić na stykach czy się zwierają. 

     Po przekonaniu się o sprawności przekaźnika pozostaje tylko badanie płytki. Zacznijmy od sprawdzenia zasilania. Mamy w naszym przykładzie trzy punkty zasilania:

• napięcie sieciowe (zmienne) ~230 V,
• napięcie stałe +24 V do zasilania przekaźnika,
• napięcie stałe +5 V do zasilania elektroniki.

Schemat lampy z czujnikiem ruchu

     Trudno dokonywać analizy układu bez schematu, a tego raczej nigdzie nie znajdziemy. W razie trudności z ogarnięciem płytki można sobie ją rozrysować i na własne potrzeby stworzyć taki schemat (patrz rysunek poniżej). Analiza płytki stanie się wtedy dziecinnie prosta. Po rozrysowaniu schematu zaraz rzucają się nam w oczy poszczególne bloki układu:

Schemat lampy z czujnikiem ruchu

    Jak widzimy ze schematu, zostało zastosowane typowe rozwiązanie dla urządzeń sieciowych, czyli zasilacz beztransformatorowy ze stabilizatorem Z1. Napięcie to (+24 V) zasila wyłącznie cewkę przekaźnika, a więc i na takie napięcie w razie konieczności kupujemy nowy przekaźnik.

     W dalszej kolejności mamy drugi stabilizator, który ustala napięcie 5 V do zasilania elektroniki. Oba te napięcia przy badaniu powinny być. Jeśli któregoś z nich brakuje, należy sprawdzić dlaczego. Dużo zresztą możliwości nie ma. Za pomocą woltomierza i omomierza zaraz dojdziemy gdzie leży przyczyna.

     Gorsza w analizie jest sytuacja, gdy napięcia są poprawne a przekaźnik, choć sprawny nie załącza żarówek. Tutaj mamy drugi łatwy punkt do kontroli, mianowicie sterowanie przekaźnika. Jeśli tranzystor po podaniu sygnału sterującego z układu scalonego nie wysteruje cewki, przekaźnik nie zadziała.

Zasada działania lampy z czujnikiem ruchu

     Spójrzmy na schemat. Jak widzimy, napięcie stałe +24 V poprzez cewkę przekaźnika i diodę D3 tworzy zamkniętą pętlę. Przekaźnik zadziała wtedy, gdy tranzystor zostanie wysterowany i przez złącze emiter-kolektor poda masę, ustalając tym samym różnicę potencjałów. Pojawiające się napięcie zasila cewkę i przekaźnik zwiera styki, puszczając prąd (fazę) do żarówek.

     Po zadanym czasie ustalonym przez potencjometr Time następuje zatrzymanie wysterowania tranzystora i masa zostaje odcięta, przez co przekaźnik przestaje działać, rozwierając swoje styki, żarówki więc gasną.

     Co sprawi, że żarówki zapalą się ponownie? Oczywiście sygnał podany z czujnika ruchu, który wykryje jakiś ruch. Sygnał ten trafia do układu scalonego, który sprawdza informację z czujnika światła. Jeśli jest wystarczająco ciemno (wg nastawienia potencjometru Lux), to na wyjście sterującym (końcówka nr 11 układu scalonego) zostaje podany sygnał sterujący, który wysteruje tranzystor. 

     Z opisu podanego powyżej mamy już jasność, co należy sprawdzić w przypadku właściwego zasilania i sprawnego przekaźnika. Musimy sprawdzić, czy do bazy tranzystora zostaje podany sygnał sterujący (napięcie) po zadziałaniu czujnika ruchu (wystarczy przed nim pomachać ręką przy włączonym prądzie). Jeśli napięcie się pojawi, a tranzystor nie zadziała, musimy go sprawdzić i w razie uszkodzenia wymienić.

     Sprawny tranzystor wymaga dalszych poszukiwań, a więc przede wszystkim w tym samym stopniu sterującym. Sprawdźmy omomierzem diodę D3 oraz rezystor łączący tranzystor z układem scalonym.

Punkty do sprawdzenia

 

    Jeśli elementy zasilania i sterowania są sprawne, kończy się dla nas poziom łatwy. Dalsze szukanie przyczyny usterki nie będzie już takie proste. Możemy jeszcze spróbować wymienić układ scalony, bo to także delikatny element. Jeśli nic nie pomoże, to pozostaje mozolne dochodzenie do rozwiązania lub sprawdzenie po kolei pozostałych elementów w nadziei, że uda się na coś trafić.

      Zwracamy uwagę, że elementy te nie muszą być całkowicie uszkodzone. W przypadku rezystorów i kondensatorów czasem wystarczy zbyt znaczny spadek wartości (rezystancji lub pojemności) w stosunku do tego, co jest na nich napisane, aby układ nie działał poprawnie.

     Poniżej, tradycyjnie prezentujemy filmik zawierający więcej fotografii na temat tego, jak taką lampę naprawić.

 

Ciekawe artykuły:

• Jak naprawić gniazdko elektryczne
• Jak naprawić modem internetowy
• Jak naprawić lampki choinkowe z efektami

    
    Zapoznaj się z innymi artykułami. Przejdź do zakładki Spis artykułów.