Odczytywanie hieroglifów cz 1

W jednym z poprzednich postów (patrz: Papirus Rhinda) przedstawiałem sposób odczytania inskrypcji hieroglificznej. Była to inskrypcja matematyczna, więc niewiele mogliśmy poznać słów. Teraz, na przykładzie innej inskrypcji uzupełnimy naszą wiedzę. Jako przykład posłuży nam króciutka inskrypcja z reliefu przedstawiającego królową Nefertari przy stoliku do gry senet, znajdującego się w Tebach, a mającego 3300 lat (poniżej).

Nefertari przy stoliku do gry

Jak można logicznie wnioskować, hieroglify umieszczone obok rysunku królowej będą jego opisem lub podpisem,o czym też zaraz się przekonamy. To, co wyróżnia się w tych hieroglifach to fakt umieszczenia części z nich w takim podłużnym obramowaniu zakończonym podstawą. Od dawien dawna wiedziano, że w ten sposób Egipcjanie otaczali imiona królewskie. Wiedza ta pomogła nam też swego czasu do nauczenia się w ogóle odczytywać hieroglify, ponieważ przez wiele stuleci pismo to było pismem martwym. Nikt go nie używał, więc nie potrafiono go także odczytywać, nawet Egipcjanie, ponieważ hieroglify w takiej postaci jakie znamy i jakie widzimy je powyżej na rysunku były wykorzystywane tylko do zapisywania ważnych lub uroczystych tekstów. 

Rysowanie tych wszystkich rysuneczków jako słów zajmowało bardzo dużo czasu, więc aby usprawnić zapisywanie informacji pisarze i urzędnicy zaczęli bardzo upraszczać te znaki. Na przykład zamiast rysować znak wody w postaci linii zygzakowatej rysowano linię prostą skracając czas zapisywania tego znaku prawie trzykrotnie. W końcu hieroglify uległy tak dużemu uproszczeniu, że w ogóle nie były podobne do oryginału. Wraz z upadkiem starożytnej kultury Egiptu, zmiany systemu wierzeń, a więc i pozbyciem się dawnych kapłanów, nie było już nikogo kto umiałby odczytywać te stare, oryginalne hieroglify.

Panuje przekonanie, że hieroglify to pismo obrazkowe, ideograficzne, czyli że znak odpowiada całemu słowu, zazwyczaj odpowiadającemu rysunkowi pod jakim się kryje. Jest to pogląd błędny. Dosyć szybko okazało się, że taki system zapisywania myśli nie nadąża za szybkim rozwojem kultury i cywilizacji starożytnego Egiptu. Pismo zaczynało się stawać coraz bardziej fonetyczne, alfabetyczne, choć trochę inaczej niż u nas. Oprócz dobrze znanego nam systemowi znaków jednozgłoskowych posiadali jeszcze znaki dwu- i trójzgłoskowe tak, jak np. w imieniu królowej mamy znak trójzgłoskowy „nfr”- nefer :

Nie brakowało też pozostałości z dawnych czasów w postaci znaków obrazkowych, symbolicznych, jak np. kółko z kropką w środku, nadal oznaczało słońce lub boga słońca Ra. Pismo hieroglificzne jest więc mieszaniną pisma obrazkowego, alfabetycznego i symbolicznego. Odczytywanie tekstu polega więc na podstawieniu wartości fonetycznej pod dane znaki i czytanie poszczególnych słów, jakie zostały utworzone przez kolejne grupy znaków,nie zapominając oczywiście o znakach obrazkowych, które często łączą się ze słowami zapisanymi w sposób fonetyczny.

Czas więc zacząć odczytywać hieroglify z naszego przykładu. Jak pamiętamy tekst czytamy od tej strony, w którą obrócone są znaki, czyli w tym przypadku od strony prawej do lewej.

Powróćmy więc do imienia królowej. W górnej części znajduje się imię właściwe: "Nefertari" (nefer-e-t-r-i): 

, a poniżej jeden z epitetów królewskich, jakie przyjęła, mianowicie: "Ukochana przez Mut (jedna z egipskich bogiń), Mut-t-n-mr-t. Egipcjanie mieli zwyczaj, że imiona królewskie lub boskie zapisywali w zdaniu na samym początku, stąd też na początku mamy imię bogini Mut w postaci sępa i pagórka, a potem dopiero, w odwróconej zresztą kolejności słowa "przez" i "ukochana".

Zacznijmy więc czytać tekst od początku. W pierwszej kolumnie, pierwsze trzy znaki oznaczają imię boga świata zmarłych Ozyrysa, z tym, że imię to ma podwójne znaczenie. Zgodnie z wierzeniami Egipcjan dusza człowieka po Sądzie Umarłych dokonanym przez Ozyrysa sama stawała się Ozyrysem, stąd też jeżeli imię to znajduje się przed imieniem zmarłego oznacza, iż mamy do czynienia z duszą zmarłego, która stała się Ozyrysem, a nie z samym bogiem. Co prawda między imieniem Ozyrysa, a imieniem królowej jest jeszcze sporo znaków, jednak - jak się zaraz przekonamy - wszystkie one dotyczą królowej, gdyż są one jej tytułami królewskimi. W przypadku zwykłych ludzi, którzy nie mają żadnych tytułów byłoby to od razu "Ozyrys + (imię zmarłego)". Kolejne trzy znaki oznaczają słowo "królowa". Zgodnie ze zwyczajem -jak już wspominaliśmy- słowo to znajduje się przed słowem "wielka" (ostatnie dwa znaki). Całą kolumnę odczytujemy więc jako "Ozyrys Wielka Królowa".

W drugiej kolumnie mamy dalszy ciąg królewskiej tytulatury: cztery znaki na początku oznaczają "Pani Obu Krain", czyli Dolnego i Górnego Egiptu. Są to dwie historyczne krainy Egiptu różniące się wieloma cechami. Dolny Egipt, razem z deltą Nilu to kraina nizinna, bogata, bardziej rozwinięta, gdzie przeważało rolnictwo. Górny Egipt, a więc ziemie będące wokół górnego biegu rzeki to kraina górzysta, mało urodzajna, a więc i biedniejsza, gdzie ludzie zajmowali się głównie hodowlą zwierząt. Były to kiedyś dwa osobne kraje. Dopiero po ich zjednoczeniu faraoni dołożyli do swojej tytulatury ten właśnie tytuł "Król Dolnego i Górnego Egiptu", co - na marginesie - wiązało się także m.in. z noszeniem przez nich podwójnej korony (białej i czerwonej), korony Dolnego Egiptu i Górnego.

 

W trzeciej kolumnie, trzy pierwsze znaki to słowo "usprawiedliwiony", a czwarty to skrócona wersja (jeden znak zamiast trzech) słowa "głos". Piąty i szósty znak to słowo "przed". Imię boga Ozyrysa już znamy. Ponieważ nie ma przy nim imienia zmarłego, więc mamy tu do czynienia z imieniem samego boga. "Usprawiedliwiony głosem przed Ozyrysem" odnosi się do tego, o czym mówiliśmy wcześniej omawiając imię boga Ozyrysa: Po śmierci dusza zmarłego trafiała na Sąd Umarłych, gdzie wypowiadała głośno swoją spowiedź. Nie była to jednak spowiedź obciążająca jak u nas ("ukradłem pieniądze", "pobiłem słabszego"), tylko spowiedź pozytywna: "nikomu nic nie ukradłem", "nikogo nie pobiłem". Po spowiedzi Ozyrys kładł serce zmarłego na wagę. Na jednej szali znajdowało się serce, a na drugiej strusie pióro jako symbol bogini prawdy Maat.

Sąd Umarłych. Tekst napisany pismem hieratycznym, czyli uproszczoną wersją hieroglifów.

Jeżeli ważenie serca potwierdziło, że zmarły nie kłamał podczas spowiedzi, wtedy otrzymywał on miano "usprawiedliwiony głosem przed Ozyrysem" i przechodził dalej. Gdyby się okazało, że kłamał, wtedy dusza zostawała pożerana przez Pożeraczkę Dusz, Ammit, która zawsze stała w pobliżu wagi.

W czwartej kolumnie mamy epitety odnoszące się do Ozyrysa: pierwszy znak to także skrócona wersja, tym razem słowa "bóg" (także - z racji swojej boskiej wagi - umieszczone na początku zdania), a pozostałe trzy znaki to słowo "wielki". Na początku także mieliśmy słowo "wielki" ("wielka"), ale zapisano je za pomocą znaku wyobrażającego jaskółkę. Być może w języku staroegipskim istniała jakaś subtelna różnica między tymi dwoma słowami (skoro fonetycznie inaczej je zapisywano), ale my tłumaczymy je tak samo. W praktyce wygląda to tak, że czytając słowo "wielki bóg", zawsze spotkamy tę wersję z kolumny czwartej. Cały odczytany przez nas tekst brzmi więc następująco: "Ozyrys Wielka Królowa, Pani Obu Krain Nefertari, Ukochana przez Mut, usprawiedliwiony głosem przed Ozyrysem, Wielkim Bogiem".

 

Odczytane przez nas słowa często spotkamy w innych inskrypcjach, gdyż tytulatura królewska, epitety zmarłego lub boga występują w tekstach hieroglificznych bardzo często. Nasze przypuszczenie z początku rozprawy okazało się słuszne: tekst obok rysunku królowej był do niego podpisem, kogo przedstawia. Gdy znajdziemy się w podobnej sytuacji przy innej inskrypcji, możemy śmiało przyjąć, że hieroglify obok opisują przedstawioną postać, bo jest to bardzo częste zjawisko w piśmiennictwie staroegipskim.

Strona    1/3    Dalej >

Artykuł pochodzi z mojej książki pt. "Ciekawe, niezwykłe, zastanawiające. Część 2". Zapraszam na Stronę książki.

Ciekawe artykuły:

• Egipskie słowa w hieroglifach z polskim tłumaczeniem
• Słownik hieroglificzno-polski
• Bogowie Egiptu w hieroglifach
• Staroegipskie miasta i krainy w hieroglifach

    Zapoznaj się z innymi utworami. Przejdź do zakładki Spis artykułów.