Staropolskie słowa o innym znaczeniu niż dziś cz 1

Agrest – kwaśne wino.

Aktor – powód, ten, który kogoś zaskarża w sądzie.

Angielski – anielski.

Apteczka – szafka z flaszkami, trunkami, barek domowy.

Baczność – uwaga; rozsądek, rozwaga, powściągliwość.

Bałwan – słup soli; posąg (bożka).

Barszczyk – człowiek leniwy, gnuśny.

Belweder – budowla na wzniesieniu z pięknym widokiem.

Bezcenny – bezwartościowy.

Bezduszny – martwy.

Bezpiecznik – człowiek pewny siebie; zuchwały.

Bezpieczny – 1) bez opieki, bezbronny; 2) żyjący bez troski o jutro.

Beczeć – bąkać, brzęczeć, buczeć, jęczeć, rozbrzmiewać.

Bęben – dzban; brzuch; zadek; pijak; wziąć na bęben – dostać w skórę, być obitym.

Bieg – najazd; napad; ucieczka,

Biegać – uciekać, napadać

Bigos – zamieszanie.

Bobo – straszydło.

Brakować – przebierać, grymasić, wybredzać.

Bryka – polski odkryty pojazd 4-kołowy, używany do XVII w. (bryczka).

Brzeg – niedostępne miejsce, stok góry, pagórek, góra.

Bystry – ostry, niepohamowany.

Chełm – wzgórze.

Chętny – miły, przyjemny.

Ciągnąć – podążać, maszerować.

Ciąża – zastaw, pokuta, kara, karność; obciążenie, ciężar, brzemię, strapienie.

Ciekawy – skory do uciekania.

Ciekać – 1) pędzić, uciekać, 2) zabiegać, starać się o coś 3) dociekać, dochodzić czegoś.

Ciężka – brzemienna.

Czciciel – czytelnik.

Czyść – czytać.

Czesne – opłata dla sędziego za sądzenie sprawy,

Czołg – gad pełzający.

Czołgacz, czołganiec – gad, płaz.

Cyfra – zero.

Ćma – ciemność, mrok.

Delikwent – człowiek skazany na śmierć wyrokiem sądowym.

Dowcip – talent, zdolność, bystrość, inteligencja.

Drapać – szarpać, targać.

Dyrektor – nauczyciel mowy.

Dziad – kościelny, zwłaszcza stary.

 

Flaga – szaruga, deszcz, dżdżysta pogoda, słota.

Gardło, garło – życie (dać gardło — oddać życie).

Gbur – chłop, wieśniak, prostak.

Gładka i Nadobna – czyli osoba ładna i bardzo ładna.

Gmach, gmaszek – pokój, zwłaszcza pokój górny, tj. na piętrze położony.

Gospodarstwo – rząd, władza, gościnność.

Gracz – mistrz we władaniu bronią sieczną.

Gruby – gruby, wielki, prostacki, nieokrzesany, nieobyczajny.

Gwałt – przemoc, rozbój, ucisk, konieczność, siła.

Hak – dziób, pazur, niebezpieczeństwo, opały, fortel, podstęp; mielizna, ławica piasku podwodna; skała podwodna.

Heca – młotek.

Honor – pycha, wyniosłość, nieprzystępność.Honorowy – obraźliwy.

Imię – majątek.

Imienie – majętność, majątek, mienie.

Impreza – przedsięwzięcie, zamysł, zamiar.

Instrument – instrument, dokument, list urzędowy.

Jagoda – policzek, grono winne.

Jarzyna – jare zboże.

Jądro – skorupa; łupina.

Jeż – który.

Kazać, każę, każe – kazać, mówić, powiedzieć, (por. kazanie, przykazanie).

Kaźń – rozkaz, przykazanie.

Koc – kaucja, wadium.

Korzystnie – chciwie, chytrze; po łupiesku, rabunkowo.

Kosteczka – pestka.

Kra – gruba ciemna chmura.

Kraj – brzeg, skraj, krawędź; ląd.

Kraszanka – piękność, piękna kobieta; jajko wielkanocne malowane.

Kreski – głosy na wyborach.

Kukiełka – bułka, niekiedy ze słodkiego ciasta.

Larwa – maska, maszkara, straszydło, upiór.

Latawiec – zły duch, diabeł, zmora.

Lekkość – lekkomyślność; Lekkość czynić komu, lekceważyć kogoś, znieważać go.

Leśny – pochlebiający, pochlebny.

Lewo – bezprawie, gwałt.

Lewy – przewrotny, zły; nieprawy.

Liczba – 1) rachunek czyjś, konto; 2) obrachunek, zdanie sprawy; odpowiedzialność; „w liczbie” – pozostać komuś dłużnym.

List – liść.

Luźny – sługa bez pana; hultaj.

Łaska – miłość, życzliwość.

Łupież – 1) obdarta skóra zwierzęcia; 2) futro; 3) zwierzę wypchane; 4) łup.

Macica – matka, rodzicielka, macierz, gniazdo.

Maciora – matka.

Mącić – matkować, być matką.

Miasto – miejsce.

Miernie – pod miarę, dokładnie.

Mieszała, mieszaniec – mąciciel, wichrzyciel.

Modny – stosowny, odpowiedni, należyty.

Morda – mord, morderstwo.

Nagana – apelacja do wyższego sądu; kara za nieuzasadnioną apelację; zarzut fałszywości dokumentu sądowego.

Nalewka – rodzaj koneweczki do polewania rąk przy myciu tychże przed jedzeniem i po jedzeniu.

Niedziela – tydzień.

Niesamowity – 1) diabelski, mający związki z diabłem; 2) nieswój, niezdrów.

Nocnik – włóczęga nocny.

Obrotny – powrotny, wsteczny, opaczny.

Odgłos – 1) wieść, pogłoska; 2) rozgłos, sława: 3) pozwolenie zabrania głosu.

Odlewać – cucić, trzeźwić (przez polewanie wodą).

Odmiana – weksel.

Odpowiednik – 1) odgrażający się, zuchwalec, śmiałek, buntownik; 2) herold wojenny, wysłaniec wypowiadający wojnę.

Ogolić – ogołocić, pozbawić zbroi, rozbroić.

Ojczyzna – dziedzictwo, ojcowizna. W obecnym znaczeniu od II poł. XVI w.

Okazja – bitwa, potrzeba; zaczepka, potyczka; przyczyna, pochodzenie.

Opona – w XVI-XVIII w. nazwa różnych tkanin dekoracyjnych do zdobienia ścian, także zasłona okrywająca.

Oprawca – 1) woźny wybierający ze wsi podatki; 2) podżegacz.

Ostro – wiatr południowy.

Ozdobny – wdzięczny, miły.

 

Pamiętnik – ten, co pamięta; świadek tego, co było; człowiek współczesny temu, co było.

Paragon – współzawodnictwo, konkurencja.

Pas – paszport.

Pensja – renta, emerytura.

Piać – śpiewać.

Piwnica – piwiarnia, szynk; więzienie podziemne.

Plama – 1) wstyd; 2) cętka, znamię; 3) flegma.

Piaszczysty – płaski.

Polski – polny.

Położnik – człowiek obłożnie chory.

Popchnąć – przemienić, przedzierzgnąć, przekształcić.

Popis – spis, obliczenie.

Popukały – popękany, potrzaskany.

Pora – położenie, stan, sytuacja; miara.

Poranić się, poraniać się – zabrać się do czegoś rano, wstać rano, pośpieszyć się zbyt wcześnie; przen. pośpieszyć się.

Posłuszny – służący, obowiązany do służby.

Powietrze – paraliż, porażenie.

Pozapamiętywać – pozapominać.

Poznać – zeznać, wyznać, przyznać się.

Pożegnanie – błogosławieństwo.

Prosto – wyraźnie, oczywiście.

Przeciąg – przestrzeń, terytorium, teren.

 < Wstecz    1...3/5    Dalej >

Ciekawe artykuły:

• Galeria przeszłości
• Odczytywanie hieroglifów
• Rzeczpospolita Babińska
• Zapomniane przysłowia polskie
• Zagadki staropolskie

    Zapoznaj się z innymi artykułami. Przejdź do zakładki Spis artykułów.

Zagadki staropolskie cz 2

* * *

Żyje bez ciała,

mówi bez języka,

nikt go nie widzi,

a każdy go słyszy.

(Echo)

* * *

Z jakiego drzewa liść nigdy nie opada?

(Z malowanego)

* * *

Jak ze słomy zrobić masło?

(Powtarzać szybko wyraz „słoma”)

* * *

Co nad nami do góry nogami?

(Mucha)

* * *

Przy drodze stoi,

ręce rozkłada

i nic nie gada.

(Drogowskaz)

* * *

Strzelec ujrzał na dachu 12 gołębi

i wystrzeliwszy, 6 zabił.

Wieleż żywych na dachu zostało?

(Ani jeden nie został, bo wszystkie żywe uciekły)

* * *

Jechał sobie pan drogą i napotkawszy pasącego owce owczarza, zapytał go, ile ma w stadzie owiec? A mądry owczarz odrzekł: Gdy jedna owca przebieży z mojego stada do sąsiadowego, to mamy obydwa równą liczbę, a gdy od niego przebieży do mnie, to ja mam trzykroć tyle, co on. Ile więc miał pierwszy a ile drugi?

(Pytany miał 5 a sąsiad 3)

* * *

– Czego przez dom przerzucić nie można?

– Pióra.

Zagadki staropolskie cz 1

Playing Cards, Rosebush

* * *

Dwaj synowie i dwaj ojce
Gdy byli na łowach w lesie,
Zastrzelili trzy zające,
A każdy po jednym niesie.

(Było ich trzech: dziadek, syn i wnuk)

* * *

Są trzy laski w jednej lidze,
Czwartą z kropką przy nich widzę,
Piąta w górze przekreślona,
Szósta przy niej w krąg toczona,
Tam się wije wąż misterny,
Przy nim miesiąc [= Księżyc] niezupełny.

(Litery słowa „Miłość”)

* * *

Wszystkim potrzebnam, a nikt mnie nie żąda,
Ten, czyją jestem, już mnie nie ogląda,
Ten, co mię zdziałał, dla siebie nie życzy,
Ten, co mię kupił, sobie nie dziedziczy.

(Trumna)

* * *

Co to za matka, co nie jest matką?
Co to za siostra, co nie jest siostrą?
Co to za ojciec, co nie jest ojcem?
Co to za brat, co nie jest bratem?

(Zakonnice i zakonnicy)

* * *

W lesie ścięto, w domu zgięto,
W stajni stało, ogon dało,
Na ręce wzięto – płakało.

(Skrzypce i smyczek)

* * *

Szedł brat z siostrą, a mąż z żoną,
I znaleźli cztery jabłka pod jabłonią,
Wzięli po jabłku – jedno się zostało.
Jakże się to stało?

(Było ich troje: brat, jego siostra i jej mąż)

* * *

Ponad wodą u rzeczki
Chodzi rycerz śmiały.
Zobaczyły go kumeczki
I pouciekały.

(Żaby i bocian)

* * *

Leciało stado ptaków nad lasem,

usiadły po dwa na każdem drzewie,

a jedno drzewo zostało się;

gdy usiadły po jednemu,

to dla jednego ptaka zabrakło drzewa.

Ile było ptaków, a ile drzew?

(4 ptaki i 3 drzewa)

* * *

Bez rąk, bez nóg, bez głowy i brzucha,

a gdzie się obróci, wszędzie dmucha.

(Wiatr)

 

* * *

Czterej bracia wiecznie się gonią,

a nigdy dognać się nie mogą.

(Koła u wozu)

* * *

W dzień jak obręcz, w nocy jak wąż;

kto to odgadnie, będzie mój mąż.

(Pasek)

* * *

Przyjechała niemka –

czerwona sukienka;

jak ją rozbierali,

to nad nią płakali.

(Czerwona cebula)

* * *

Pierwsze i drugie znajdziesz w głowie,

A tuż przy nim trzecie i czwarte.

Lecz w złączonem w jednem słowie,

Wsie i miasta są zawarte.

(Okolica: oko-lica)